تصویرطبیعت

-قال علی بن ابی طالب(علیه السلام): ینبغی للعاقل أن یحترس من سکرالمال وسکر القدرة وسکر العلم و سکر المدح و سکر الشباب، فإنّ لکل ذلک ریاح خبیثة تسلب العقل و تستخف الوقار. (غرر الحکم/ج2)

در این روایت حضرت امیر المؤمنین علی ابن ابی طالب(علیه السلام)، تکبر و خود بزرگ بینی را به مستی تعبیر فرموده اند و می فرمایند: برای فرد عاقل سزاوار است که از پنج مستی بپرهیزد: از مستی مال و ثروت و مستی قدرت و مستی علم و دانش و مستی مدح و ستایش و مستی جوانی، زیرا برای هر یک از این مستی ها، باد های پلیدی است که عقل را از بین می برد و وقار و طمأنینه را کاهش می دهد.

بدیهی است که هریک از این نعمت ها که گاهی همه آن ها به یک فرد نیز داده می شود ، می تواند عاملی برای تکبر و مستی باشد. انسان هیچ گاه به گذشته و آینده و سرنوشت خود نمی اندیشد و از یاد می برد که زمانی کودک بود،ناتوان بود، تنگدست و مستمند و بدون دانش و اعتبار اجتماعی بود و زمانی دیگر فرا خواهد رسید که آنچه را زمانی خداوند از روی لطف و حکمت به او داده، خواهد ستاند؛ جوانی او با سراشیبی پیری مواجه خواهد شد، توانایی جسمی وی از دست خواهد رفت، قدرت سیاسی و اجتماعی ماندگار نخواهد ماند، با حادثه کوچک یا در دوران کهولت سن و با تحلیل قوای فکری، آن چه را از علم و دانش با سختی و مشکلات فراوان فرا گرفته، از کف خواهد داد و در دوران پیری و پایان عمر خویش با نگاهی گذرا بر زندگانی خود، می بیند که اکنون عمر کوتاهش چون ثانیه ای سپری شده و جز آن چه را که برای رضای حق در دوران عمر خود انجام داده، سرمایه دیگری در اختیار ندارد. پس ای برادر و خواهر گرامی! عمری که این چنین با سرعت می گذرد و سرنوشت همه انسان ها بلکه همه موجودات به جز وجود لایزال حق تعالی با نابودی و فنا گره خورده است، ارزش این را دارد تا به خاطر نعمت های فنا پذیر خدادادی، بر هم نوعان خود فخر فروشی کنیم و به مفاخر مادی دنیوی دل خوش نماییم؟

بر اساس برخی از آیات قرآن کریم، خداوند به افراد فخر فروش و متکبر نگاه بسیار منفی دارد و آنان را از عنایات خود بی بهره می نماید. در آیه 23 از سوره نحل می فرماید: " إنه لا یحب المستکبرین" یعنی خداوند افراد متکبر را دوست ندارد. در آیات زیادی از قرآن کریم خداوند از متکبرین به بدی یاد نموده است و در باره تکبر و کفر ابلیس در جریان امتناع وی از سجده بر حضرت آدم می فرماید:" و إذ قلنا للملائکة أسجدوا لآدم فسجدوا إلّا ابلیس أبی و إستکبر و کان من الکافرین" (بقرة/34) طبق این آیه شریفه، شیطان چون از روی تکبر نسبت به سجده بر آدم بر اساس امر الهی امتناع ورزید، سرنوشتش به کفر و غضب خداوند ختم گردید و از نزد خداوند متعال رانده شد و از بهشت نیز اخراج شد و هزاران سال عبادت و پرستش او بر باد رفت.

حضرت علی (علیه السلام) در حدیثی دیگر در باره تکبر می فرمایند:" ما لإبن آدم و الفخر، أوله نطفة و آخره جیفة ، لا یرزق نفسه و لا یدفع حتفه"(نهج البلاغه حکمت 443)

یعنی آدمی زاد را چه با ناز و فخر فروشی؟ در آغاز نطفه بوده است و در پایان و پس از مرگ به مرداری تبدیل خواهد شد و از تأمین روزی خود عاجز است و توان پیشگیری از مرگ خود را نیز ندارد.

به لطف الهی در باره این موضوع در بخش های آینده سخن خواهیم گفت و به روایاتی دیگر اشاره خواهیم نمود.

کلمات کلیدی :مباحث قرآنی
موضوع :
کلمات کلیدی :مباحث قرآنی